Een paar weken geleden waren miljoenen via de media getuige van de kroning van Charles tot koning van het Verenigd Koninkrijk. De Britten pakten groots uit met pracht en praal. De hele ceremonie stond bol van rituelen, tradities en symboliek. De waardering van de vele kijkers was overwegend hoog. Hoewel een minderheid het schouwspel als overbodige poppenkast ziet, waardeert een meerderheid die plechtigheid juist vanwege de stijlvolle omlijsting, een lust voor oog en oor.
De waardering voor tradities en rituelen neemt op vele terreinen af. Rituelen in ons dagelijks leven zijn nochtans vaak zeer behulpzaam.
De waardering stijgt wanneer je je verdiept in de redenen en achtergronden van de vele aspecten van de ceremonie. Wanneer je bijvoorbeeld weet waarom een bepaald muziekwerk wordt gespeeld, wat de betekenis en historie is van een bepaald attribuut, maar vooral wat de vele handelingen en rituelen voor diepere betekenis hebben. En hoe minder we van de achtergronden weten, hoe makkelijker we afstand nemen van wat we zagen.
De waardering voor tradities en rituelen neemt op vele terreinen af. Rituelen in ons dagelijks leven zijn nochtans vaak zeer behulpzaam. We herkennen ze wellicht niet eens als zodanig, maar ieder mens heeft zo zijn ochtendritueel, een vaste volgorde van aankleden en ontbijten. In de meeste huishoudens zijn er vaste rituelen rond de maaltijden, van het op bepaalde wijze dekken van de tafel tot en met het opscheppen van het eten. In de sportwereld weten we van vaste rituelen die sporters onderhouden zoals een volgorde van het aantrekken van de schoenen, of het uitschreeuwen van een yell.
Rituelen zijn niets anders dan vaste gewoontes, handelingen in bepaalde volgorde en plaats. Ze worden vaak tot automatismes, waardoor we structuur in ons soms chaotisch en gejaagd bestaan scheppen. Vele van die gewoontes drukken echter nog iets meer uit, hebben een diepere betekenis. Als je bij een begroeting een hoofdknik maakt, drukt dat respect voor de ander uit. Het schudden van handen is ook een teken van vrede. Een arm om de schouder kan een teken van medeleven zijn.
Onze rijke Limburgse tradities zijn gevuld met talloze rituelen. Als u ooit op een schuttersfeest bent geweest, weet u wat ik bedoel. Buigen, salueren, het wapen presenteren bijvoorbeeld, zijn trotse rituelen van nederigheid en offerbereidheid. Maar als de toeschouwer dat niet weet, kan die ook gewoon genieten van het serieuze spel. Zo kennen we ook de vele rituelen in de carnaval, ooit ontstaan als persiflage op de rituelen in de normale samenleving, maar nu vaak uitgevoerd met een nog grotere ernst.
En een aantal rituelen heeft zijn weg gevonden in de wijze waarop mensen hun geloof belijden. Het slaan van een kruisteken, de handoplegging, de doop, de zalving zijn voorbeelden van rituelen waar een hele betekenis achter schuilgaat. Vaak rituelen die nederigheid, eerbied en respect uitdrukken, in het geval van religie: eerbied voor (een) God. De kennis over die betekenissen neemt af. Dan kan het gebeuren dat als je een Mis bijwoont je meer toeschouwer dan deelnemer bent. Je kunt overigens ook dan nog steeds de rituelen waarderen.
Ik heb na de kroning van Charles de verklaring en achtergrond van diverse handelingen en rituelen op internet opgezocht. Ik had spijt dat ik dat niet vooraf had gedaan. Wellicht had ik dan nog meer genoten van de beelden. Gelukkig ben ik als Limburger gewend vele stijlvolle rituelen in samenleving, sport, tradities, bestuur, verenigingen en kerk mee te beleven. En ik kan dat zeer waarderen. U toch ook?
(Als column op 31 mei 2023 verschenen in Familiemagazine Nummer 1)
