Ik heb over aandacht de laatste jaren niet te klagen. Mijn ambt van bestuurder in de gemeente, de universiteit of provincie bracht nu eenmaal met zich mee dat je uit de anonimiteit stapte. Het heet niet voor niks: het bekleden van een openbare functie. En als je dan, zoals ik, nog over een redelijk ontwikkelde ‘knievel’ of snor beschikt, is er tegelijk sprake van gezichtsherkenning.
Ooit schreef een arts dat de grootste behoefte van de mens is: het grenzeloze verlangen om gehoord te worden.
Publieke figuren krijgen niet altijd positieve of respectvolle aandacht; zeker de laatste jaren ondervinden zij ruimschoots de nadelen van het bekend zijn. Ladingen kritiek, opgestoken middelvingers, scheldpartijen, beledigingen in woord en beeld, alles schijnt geoorloofd. Social media als Twitter verlagen de drempel om anoniem mensen te beschadigen een stuk, zeker als dat groepsgewijs (‘trollenfabriek’) wordt aangestuurd.
Ook ik heb mijn portie aan beledigingen en onjuiste berichtgeving ruimschoots gehad. Toch is er óók een andere kant. En voordeel van bekend zijn is dat ik mij gehoord voel, gezien weet. Dat ik mijn mening kan vertellen en dat die wel ergens wordt opgepikt. Ooit schreef een arts dat de grootste behoefte van de mens is: het grenzeloze verlangen om gehoord te worden. We kunnen ons allemaal wel de teleurstelling of frustratie voorstellen als jouw mening niet op prijs wordt gesteld, als je de vinger opsteekt maar wordt overgeslagen, of als je letterlijk niemand hebt om tegen te praten.
De behoefte om gehoord te worden is één van de redenen van het succes van social media. Het voelt prettig als je berichten kunt posten, duimpjes kunt geven, commentaar kunt leveren. We zijn blij als we kunnen ‘zenden’. Het geluksgevoel stijgt met het aantal volgers, ‘likes’ op jouw foto, jouw reel, jouw muziekkeuze. Het geeft tevens een gevoel van ‘erbij horen’, van gemeenschap, al is het maar in de digitale wereld. Dat geluksgevoel werkt zelfs verslavend. En dat hoeft niet altijd slecht te zijn.
Maar de vraag is of het plaatsen van een duimpje onder een facebook bericht ook betekent dat je echt geluisterd hebt naar hetgeen de afzender wilde zeggen. Oftewel: hoe oppervlakkig is het luisteren in de virtuele wereld? Er gaat volgens mij niks boven het echte luisteren, het naast of tegenover iemand zitten en de tijd nemen om dat wat diegene te vertellen heeft tot je door te laten dringen. Luisteren is de onmisbare start van elke dialoog, de onmisbare schakel in echte communicatie.
Paus Franciscus schreef onlangs een opmerkelijke brief b.g.v. de 56e ‘Werelddag van de Sociale Communicatiemiddelen’ (Mediazondag; ja, die bestaat echt). Hij pleitte daar voor een echt luisterende houding van bestuurders, pastores, leerkrachten, maar ook van ons allen. Hij noemde dit ‘luisteren met het oor van het hart’. Dat betekent niet volstaan met ‘ja, ik heb het gehoord’, maar pas tevreden zijn als de ander kan zeggen: “ja, ik voel me begrepen”. Ik wens ons het geduld en tijd om zo echt naar elkaar te luisteren. Een mooie opdracht voor de komende Advent wellicht?
(Verscheen 23 november 2022 in Familiemagazine Nummer 1)