Het Latijnse woord voor “ik” is “ego”. Ego komt in onze taal ook als zelfstandig naamwoord voor. En meestal heeft dat dan geen positieve klank. Het woord ‘egoïst’ verwijst daar ook naar: je hebt een te groot ego, eigenwaan; je denkt eerst aan jezelf. Volgens velen leven we nu in een ik-samenleving, waar het eigenbelang, de eigen mening, je eigen recht voorop staat. Laat ik mij maar meteen bij u verontschuldigen: ook ik heb ongetwijfeld een te groot ego. Ik ben immers politicus, treed in de openbaarheid, schrijf columns, deel selfies op social media, en voldoe daarmee aan alle kenmerken van iemand die zichzelf nogal belangrijk vind. “Het is moeilijk bescheiden te blijven” is de titel van een liedje uit 1981, waarvan de tekst op vele bestuurders, artiesten, sporters, BN’ers van toepassing lijkt. En dus zeker ook op mij.
Ik ben immers politicus, treed in de openbaarheid, schrijf columns, deel selfies op social media, en voldoe daarmee aan alle kenmerken van iemand die zichzelf nogal belangrijk vind.
En dat besef voelt nog steeds ongemakkelijk, gelukkig! Want we schieten er in onze samenleving, onze familie, gemeente, provincie geen snars mee op als iedereen alleen zijn eigen geluk of gelijk nastreeft. Frans Wiertz, onze voormalige bisschop, schreef treffende woorden in een artikel in Dagblad Trouw* over hoe de opvatting dat ieder het centrum is van zijn eigen universum (“ik vind, ik denk, ik meen, ik geloof”) onze gemeenschappen armer maakt. We leven niet voor onszelf maar voor de ander, voor elkaar. Solidariteit is de basis voor goed samenleven. We weten het toch eigenlijk diep van binnen allemaal.
De spanning zit ‘m in de opdracht die we tegelijkertijd hebben om onze talenten te ontwikkelen, om ons te ontplooien, om steeds nieuwe dingen te ontdekken en bij te leren. We worden door de maatschappij als het ware gestimuleerd om belangrijk te worden. Je als reactie in bescheidenheid terug trekken in je eigen wereld, is wellicht minstens zo egoïstisch als wat een miljardair doet als hij zijn leven doorbrengt, dag en nacht genietend in een eigen miljoenenvilla. In beide situaties ontbreekt het aan een basis van interesse in de mensen om je heen.
In onze taal wordt toepasselijk gezegd dat je “lijdt” aan een te groot ego. Teveel aandacht voor jezelf beperkt de tijd en de ruimte om je te interesseren voor je medemens. Steeds naar jezelf, je eigen ik luisteren, kost tijd om naar de ander te luisteren. Steeds maar je eigen geluid zenden, je eigen foto’s plaatsen, je eigen mening verkondigen, verhindert het opvangen van geluiden, beelden en meningen van anderen. Een te groot ego staat daarmee echte dialoog in de weg.
Het moet echt minder ik en meer wij worden, willen we in dit land samen verder komen. En dus, beste lezers, blijf mij gewoon met beide benen op de grond houden. Help mij te blijven luisteren naar de ander, kegel zo nodig mijn ego omver. Laten we meer samen optrekken en ons samen inspannen voor onze dierbaren, voor onze omgeving, voor ons allen.
*Dagblad Trouw, zaterdag 8 september 2023
(verscheen ook in Familiemagazine Nummer 1 27 september 2023)
